Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ)
Η ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή του φωτοευαίσθητου χιτώνα που πληρεί το εσωτερικό του ματιού,του αμφιβληστροειδούς και είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση.
Το φως εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού, μετατρέπεται σε ηλεκτρικό σήμα και διαβιβάζεται στον εγκέφαλο, όπου γίνεται εικόνα.
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς (ΗΕΩ) είναι μια παθολογική κατάσταση του οφθαλμού που επηρεάζει την ωχρά κηλίδα.
Ο κόσμος συχνά την αποκαλεί απλά ωχρά κηλίδα, όρος λανθασμένος καθώς η ωχρά κηλίδα είναι η ανατομική δομή του πίσω μέρους του ματιού που πάσχει στην πάθηση που λέγεται ¨εκφύλιση ωχράς κηλίδας.
Η ΗΕΩ προκαλεί προβλήματα στην κεντρική όραση, αλλά δεν οδηγεί σε ολική απώλεια της όρασης και δεν είναι επώδυνη.
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η ΗΕΩ;
Η ΗΕΩ επηρεάζει την κεντρική όραση και προκαλεί παραμόρφωση ή θόλωση αυτής της κεντρικής όρασης. Ως αποτέλεσμα, ο ασθενής δυσκολεύεται τόσο στην ανάγνωση όσο και στην μακρινή όραση, π.χ. να αναγνωρίσει πρόσωπα στην τηλεόραση.
Σε πιο προχωρημένα στάδια, μπορεί να προκαλέσει μαύρη κηλίδα στο κέντρο της όρασης.
Η περιφερική όραση σε κάθε περίπτωση δεν επηρεάζεται.
Η τακτική οφθαλμολογική εξέταση μια φορά ετησίως με βυθοσκόπηση μετά την ηλικία των 55 ετών θα βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση της νόσου.
Ποιά είναι η παθογένεση της νόσου;
Με την πάροδο της ηλικίας το Μελάγχρουν επιθήλιο αρχίζει να δυσλειτουργεί. Η διαδικασία μεταφοράς O2 προς τον υπερκείμενο αμφιβληστροειδή αρχίζει να εξασθενεί. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την συσσώρευση παραπροϊόντων μεταβολισμού που οφθαλμοσκοπικά σταδιακά εμφανίζονται ως κιτρινόασπρη ουσία υαλίνης που ονομάζεται Drusen. Η επακόλουθη υποξυγοναιμία πυροδοτεί την αγγειογέννεση που ως συνέπεια έχει την παραγωγή ανώμαλων νεοαγγείων. Τα νεοαγγεία αυτά αναπτύσσονται υπό το Μελάγχρουν επιθήλιο με συνοδό απορρόφηση των Drusen. Τα νεοαγγεία αυτά δεν έχουν στεγανό τοίχωμα με αποτέλεσμα την διαρροή υγρού στην περιοχή υπό το Μελάγχρουν επιθήλιο. Τέλος το υγρό περνάει μέσω του Μελαγχρόου επιθηλίου στον υποαμφιβληστροειδικό χώρο και τελικά τα ίδια τα νεοαγγεία αναπτύσσονται και πάνω από το ΜΕ.
Η ΗΕΩ διακρίνεται σε 2 κύριες μορφές:
- Την ξηρού ή ατροφικού τύπου
- Την υγρού ή παραγωγικού τύπου.
Στην περίπτωση της Ξηράς Μορφής ,που αποτελεί τις περισσότερες περιπτώσεις, η εγκατάσταση είναι βαθμιαία (μήνες –έτη). Η απώλεια της κεντρικής όρασης επέρχεται σχετικά αργά ενώ στο τελικό στάδιο επέρχεται αδυναμία επιτέλεσης δραστηριοτήτων που απαιτούν λεπτομερή όραση.
Στην περίπτωση της Υγρής Μορφής ,που αποτελεί την μειονότητα των περιπτώσεων, η εγκατάσταση της νόσου είναι απότομη. Χαρακτηρίζεται από υποαμφιβληστροειδική αιμορραγία που συνοδεύεται από δραματική και απότομη μείωση της κεντρικής όρασης.
Η ξηρού τύπου μπορεί να μεταπέσει σε υγρού τύπου αν και αυτό δεν αποτελεί τον κανόνα.
Η ακριβής αιτία για την ΗΕΩ δεν είναι γνωστή, προς το παρόν τουλάχιστον.
Στους προδιαθεσικούς παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες για την ανάπτυξη της ΗΕΩ περιλαμβάνονται:
-
- Η ηλικία: Η ΗΕΩ παρατηρείται συχνότερα σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Μπορεί όμως να αναπτυχθεί και σε άτομα που βρίσκονται στην ηλικία των σαράντα και πενήντα ετών.
- Το φύλο: περισσότερες γυναίκες έχουν ΗΕΩ από τους άνδρες, πιθανώς επειδή οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες.
- Τα γονίδια: έχουν εντοπιστεί κάποια γονίδια που φαίνεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη της ΗΕΩ. Αυτό έχει ανακαλυφθεί εξετάζοντας οικογένειες με περισσότερα από ένα μέλη που έχουν ΗΕΩ αλλά δεν πιστεύεται ότι όλες οι μορφές ΗΕΩ κληρονομούνται.
- Το κάπνισμα: το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης της ΗΕΩ. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης της ΗΕΩ.
- Η ηλιακή ακτινοβολία: Μερικές μελέτες δείχνουν ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα ηλιακού φωτός (ιδιαίτερα το υπεριώδες φάσμα που περιέχεται στο ηλιακό φως) στη διάρκεια της ζωής μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης της ΗΕΩ. Αυτό ωστόσο δεν έχει αποδειχθεί. Η χρήση γυαλιών ηλίου προληπτικά για την προστασία από το υπεριώδες φως είναι μια πρόληψη ειδικά στην Ελλάδα που υπάρχει ηλιοφάνεια σχεδόν όλο τον χρόνο.
- Η διατροφή: πολλές μελέτες έχουν εξετάσει τη διατροφή ως παράγοντα κινδύνου για ΗΕΩ. Προς το παρόν δεν υπάρχει ομοφωνία για το πόσο η διατροφή αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξή της. Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι οι βιταμίνες Α, C, Ε και ο ψευδάργυρος μπορούν να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ΗΕΩ σε άτομα που έχουν ήδη προσβληθεί.
Η προστασία των ματιών από τον ήλιο, η κατανάλωση ισορροπημένης διατροφής με άφθονα φρέσκα φρούτα και λαχανικά και η διακοπή του καπνίσματος μπορούν να βοηθήσουν σε κάποιο βαθμό στην πρόληψη της ΗΕΩ.
Επειδή η ακριβής αιτία της ΗΕΩ δεν είναι γνωστή, μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και αν δεν υπάρχει κανένας από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου.
Επιπρόσθετα, συχνά ο ασθενής δεν το αντιλαμβάνεται αμέσως με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Η αντιμετώπιση της ξηρού τύπου αποσκοπεί στην πρόληψη της εξέλιξης της νόσου με την χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και στην ενίσχυση της κεντρικής όρασης με τα λεγόμενα βοηθήματα χαμηλής όρασης.
Με βάση τα αποτελέσματα της National Age Related Degeneration Study (AREDS) το 2000 και με μέσο χρόνο παρακολούθησης τα 6 χρόνια (3940 συμμετέχοντες) αποδείχθηκε ότι η Διατροφή με αντιοξειδωτικές βιταμίνες και καροτενοειδή ελαττώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ.
Οι ουσίες που περιλαμβάνονται στα κυκλοφορούνται σκευάσματα είναι carotene 15mg , Lutein and Zeaxanthin ,Vit E 400IU, Vit C 500mg, Zinc 80mg και Χαλκός. Παρότι η χρήση τους θεωρείται ακίνδυνη θα πρέπει να χορηγούνται με προσοχή καθότι το β-καροτένιο συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για Ca πνευμόνων σε καπνιστές ,ο ψευδάργυρος με αυξημένη νοσηρότητα του ουροποιογεννητικού συστήματος στους άνδρες και τέλος η Βιταμίνη Ε σε συγχορήγηση με αντιπηκτικά πχ.coumadin.
Για την υγρού τύπου, από το 2004 δόθηκε έγκριση (FDA) για χρήση των παραγόντων για ενδοφθάλμια χορήγηση έναντι υγράς μορφής ΗΕΩ. Επισήμως οι ουσίες που κυκλοφορούν σήμερα είναι το pegaptanib sodium και το ranibizumab – LUCENTIS .Και οι δυο ουσίες απαιτούν επανάληψη θεραπείας ανά τακτά διαστήματα και τα αποτελέσματα κρίνονται γενικά ικανοποιητικά.